Ảnh hưởng của địa tô 2 đến tiến độ thi công công trình giao thông đường bộ trọng điểm ở Việt Nam

Tóm tắt

Dưới tác động mạnh mẽ của quá trình đầu tư công và quy hoạch phát triển hạ tầng, địa tô 2 – phần giá trị gia tăng của đất không đến từ đầu tư của người sử dụng – đang gây ảnh hưởng tiêu cực đến tiến độ thi công các công trình giao thông đường bộ tại Việt Nam. Bài viết tập trung nghiên cứu ba dự án tiêu biểu là Cao tốc Bắc – Nam phía Đông giai đoạn 2020–2023, Vành đai 3 TP Hồ Chí Minh và Vành đai 4 vùng thủ đô Hà Nội, nhằm làm rõ mối liên hệ giữa sự gia tăng giá đất do yếu tố khách quan và tình trạng kéo dài thời gian giải phóng mặt bằng. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng bao gồm định tính (phân tích văn bản pháp luật, phỏng vấn chuyên gia, khảo sát người dân) và định lượng (số liệu chênh lệch giá đất, thời gian bàn giao đất, tỷ lệ khiếu kiện). Kết quả cho thấy sự chênh lệch giá bồi thường giữa các thời điểm có thể lên tới 30–50%, gây ra khiếu kiện, phản ứng xã hội và làm gián đoạn tiến độ thi công. Bài viết chỉ ra rằng, trong khi pháp luật hiện hành công nhận quyền nhà nước điều tiết địa tô 2, vẫn chưa có quy định cụ thể áp dụng với các dự án không đấu giá hoặc thu hồi kéo dài. Từ đó, nhóm tác giả kiến nghị xây dựng cơ chế điều chỉnh giá bồi thường linh hoạt theo biến động thị trường, ban hành quy định điều tiết địa tô 2 trong luật và nghị định và áp dụng cơ chế chia sẻ lợi ích giữa nhà nước, doanh nghiệp và người dân nhằm bảo đảm công bằng, ổn định xã hội và thúc đẩy tiến độ các dự án hạ tầng thiết yếu.